Net ten noorden van het oude centrum van Veghel, als oase in een dichtbebouwde omgeving, ligt het kloostercomplex van de zusters Franciscanessen. Naast de neogotische Sint Lambertuskerk (1858) verrezen in 1869 het klooster, in 1890 de congregatiekapel en in de jaren daarna het gasthuis, schoollokalen, een boerderij, een ziekenhuis en een washuis.

Het terrein tussen de gebouwen was lange tijd in gebruik als kloostertuin en -kerkhof. De parkachtige tuin stond open voor patiënten van het St. Jozefziekenhuis, maar was verder niet openbaar en werd begrensd door langgerekte lintbebouwing. Voor de zusters was de tuin een plek van bezinning.

Samen met de pastorie vormen de kloostergebouwen, de besloten kloostertuin en allerlei elementen daarbinnen een samenhangend geheel, dat niet door wegen wordt doorsneden. De beslotenheid en de hoogwaardige architectuur maken het complex bijzonder. Meerdere gebouwen zijn inmiddels aangewezen als Rijksmonument. Het complex is een belangrijke vertegenwoordiger van de Veghelse identiteit en cultuur.

Nieuwe fase, oude idealen

175 jaar lang zorgden de Franciscanessen vanuit dit complex voor onderwijs, gezondheidszorg en andere ondersteuning voor de Veghelse gemeenschap. Dat deden ze onder het motto “Ter liefde Gods”. Als gevolg van de ontkerkelijking is de zusterorde flink gekrompen en hebben de zusters hun maatschappelijke taken overgedragen aan niet-religieuze instellingen. Het kloostercomplex is toe aan een verandering, een nieuwe fase. Die nieuwe fase zal bestaan uit een eigentijdse versie van wat de Zusters Franciscanessen de afgelopen 175 jaar deden: een participatiemaatschappij op lokaal, Veghels niveau.

Onder de naam “LeefGoed” hebben de gemeente Meierijstad en diverse maatschappelijke partners de handen ineen geslagen om ervoor te zorgen dat het complex de maatschappelijke functie voor Veghel blijft behouden die het altijd heeft gehad. Ook in de toekomst kan Veghel in het nieuwe Kloosterkwartier terecht voor ondersteuning, ontmoeting, dagbesteding en begeleiding. Daarnaast zullen op het terrein woningen worden ontwikkeld voor zowel begeleid als zelfstandig wonen.

Analyse en transformatiekader

Het totale kloostercomplex is zo omvangrijk dat er een speciale methode is toegepast om te beoordelen hoe de identiteit en cultuur van het terrein het best bewaard en voortgezet kunnen worden. Na grondig bouw- en tuinhistorisch onderzoek is een analyse gemaakt van alle gebouwen en andere elementen op het terrein. De provincie Noord-Brabant werkte samen met de TU Delft aan een transformatiekader dat deze analyse vertaalt in drie gradaties van transformatiepotentieel: hoog, beperkt, of gemengd.

Transformatiepotentieel

Gebouwen (of andere elementen) met een hoog transformatiepotentieel hebben hun oorspronkelijke karakteristieken door de jaren heen al verloren. Voor deze gebouwen kunnen relatief vrij nieuwe bestemmingen gevonden worden, of er kan herstel plaatsvinden. Gebouwen met een beperkt transformatiepotentieel hebben een hoge waarde. Er zijn wel mogelijkheden voor nieuwe bestemmingen, maar de waarde en het karakter van de bebouwing moeten worden behouden of versterkt. Gebouwen met een gemengd transformatiepotentieel zijn niet meer zo gaaf als voorheen, waardoor behoud of restauratie niet direct voor de hand ligt, al is het wel mogelijk.

Op basis van de analyse en het transformatiekader krijgt het monumentale Moederhuis bijvoorbeeld een functie als huisvesting van startups en bijzondere woonvormen. De kapel zal in gebruik worden genomen als het LeefGoedcentrum: een plek waar alle partners van LeefGoed Veghel intensief samenwerken op het gebied van zorg, welzijn, wonen en leren. De vroeger afgesloten kloostertuin zal worden geopend en krijgt enkele fraaie toegangen. De historische inrichting zal grotendeels worden hersteld.

Kloppend hart van Veghel

Zo worden vele onderdelen van het Kloosterkwartier onderzocht, beoordeeld, gerestaureerd en opnieuw in gebruik genomen. Minder waardevolle bebouwing wordt vervangen door nieuwbouw, uiteraard in een passende stijl. Over enkele jaren zal het Kloosterkwartier -dankzij de erfenis van de zusters én dankzij de inzet van diverse maatschappelijke instellingen- als modern en sociaal woon- en leefgebied opnieuw het kloppend hart van Veghel zijn.