Nieuw hart in oud erfgoed

Gebiedskenmerken die met de tijd in de ruimte zijn gesleten zijn belangrijk. Ze bepalen de identiteit die een plek heeft. Die kenmerken zien we terug in de ondergrond, het landschap, het grondgebruik én de bebouwde omgeving. Goede plannen versterken deze gebiedskenmerken en daarmee de lokale identiteit. Zo werkt het ook in Oosterhout.

Identiteit van de bebouwde omgeving: religieus erfgoed

De Leonarduskerk, een expressionistische kerk uit de jaren ’30 van architect Clemens Hardeman, is beeldbepalend voor Oosterhout. Bijna een eeuw lang kwamen de Oosterhouters hier als gemeenschap bijeen. Die functie als hart van de gemeenschap blijft behouden nu de kerk het nieuwe dorpshuis wordt. Het dorpshuis wordt ingericht met respect voor het kerkelijke verleden. Ook het religieuze erfgoed rondom de kerk, zoals de kerktuin en het Heilig Hartbeeld op het voorplein van de kerk, blijft behouden. De kerktuin wordt openbaar toegankelijk en krijgt een belangrijke rol als verblijfgebied en verbinding met de andere functies in het nieuwe dorpshart. Het kerkelijk ensemble wordt zo weer het middelpunt van het dorp.

Identiteit van het landschap: leven met water

Oosterhout heeft een ambivalente relatie met de rivier de Waal. Dankzij de vruchtbare riviergrond floreren akkerbouw en fruitteelt rondom het dorp. Maar de rivier bracht ook rampspoed: in de 19^e eeuw braken de dijken meerdere keren door en verloor Oosterhout inwoners, huizen, landerijen én de toenmalige dorpskerk aan het water. De nieuwe inrichting van het dorpshart maakt de historische relatie van Oosterhout met het water zichtbaar en beleefbaar. Centraal in het gebied wordt een aantrekkelijke water- en groenstructuur aangelegd, die geïnspireerd is op de loop van een oude restgeul. Vanuit het dorpshart wordt bovendien een verbinding aangelegd naar het uitkijkpunt aan de Waaldijk en naar de uiterwaarden. Hier liggen kansen om de geschiedenis van Oosterhout zichtbaar te maken.

Historisch gezien werd Oosterhout omgeven door een kleinschalig landschap van akker- en tuinbouw met boomgaarden, houtsingels, heggen, slootjes en bosjes. De centrale groenstructuur in het nieuwe Hart van Oosterhout houdt rekening met deze oude kavelstructuren en -richtingen. De laatste overgebleven bongerd wordt bereikbaar en beleefbaar gemaakt en er worden een nieuwe bongerd en dorpstuin aangelegd.

Identiteit van Oosterhout: samen (be)leven

De kenmerken van een dorp en zijn omgeving komen samen in de identiteit van de inwoners. Het nieuwe hart van Oosterhout biedt alle mogelijkheden aan jong en oud om deze identiteit samen te beleven en te versterken. Alle benodigde functies voor het dorpsleven liggen in de nieuwe situatie dicht bij elkaar rondom een mooie parkzone; de basisschool, het dorpshuis, de sportzaal en een gezondheidscentrum. Alle functies en verenigingen kunnen gebruikmaken van de buitenruimte (park, pastorietuin, boomgaard) voor evenementen, bewegen en onderwijs. De nieuwe langzaamverkeerroutes zorgen voor directe verbindingen van het dorp naar de Waaldijk en uiterwaarden én naar de nieuwe woonwijken van Oosterhout.

Het project Hart van Oosterhout, dat door de Oosterhouters zelf is geïnitieerd, laat zien hoe een nieuwe ontwikkeling de lokale identiteit kan versterken. Niet voor niets is het project in 2022 geselecteerd voor het programma Erfgoed Deal. Met het nieuwe hart van Oosterhout is de toekomst van het dorp duurzaam verbonden aan zijn geschiedenis.