Bouwen voor de toekomst op een plek met een rijk verleden. Dat is de spannende uitdaging die het Brabantse Veghel aangaat met de herontwikkeling van het iconische kloosterkwartier.

Sinds 1844 kent Veghel de kloostercongregatie van de Franciscanessen. Deze zusterorde vormde lange tijd het kloppend hart van de gemeenschap en heeft veel invloed gehad op het dorp en de regio: zowel fysiek als sociaal-maatschappelijk. Het monumentale klooster en de gebouwen die erbij horen, zoals de oude kweekschool en het Sint Josephgasthuis, zijn beeldbepalend voor het centrum van Veghel.

De maatschappelijke impact die de orde door de jaren heen heeft gehad is misschien nog wel groter. Onder het motto “Ter liefde Gods” verzorgden de zusters onderwijs, ziekenzorg, gehandicaptenzorg en bejaardenzorg. Het onderwijs groeide uit van kleuterschool tot pedagogische academie en de ziekenzorg leverde twee streekziekenhuizen (Veghel en Deurne) op. Sinds de jaren ’70 zijn het onderwijs en de zorg geleidelijk overgegaan naar niet-religieuze, maatschappelijke instellingen.

Nu de maatschappelijke taken van de Veghelse zusters er voor een groot deel op zitten, willen zij iets nalaten aan de bevolking. Het kloostercomplex wordt getransformeerd. Daarbij wordt het gedachtegoed van de Franciscanessen met trots bewaard en omgezet naar de behoeften van de hedendaagse samenleving.

Monumentale veranderingen

Vanaf de jaren ’40 van de 19^e eeuw tot en met de jaren ’80 van de vorige eeuw heeft het kloosterterrein zich ontwikkeld tot het unieke complex dat het nu is. Het moederhuis met de gasthuisvleugels en de kapel zijn aangewezen als rijksmonumenten. Mettertijd kwamen er een wasserij, schoolgebouw, internaat, ziekenhuis, appartementengebouwen en andere bebouwing bij. Het terrein tussen de gebouwen kreeg de bestemming van kloostertuin en -kerkhof en werd nooit door wegen doorsneden.

Om zoveel mogelijk te kunnen behouden wat behouden kan worden en tegelijkertijd nieuwe functies een plek te kunnen geven, is op verzoek van de provincie Noord-Brabant gewerkt met een transformatiekader. Op basis van bouwhistorisch, cultuurhistorisch, landschappelijk, stedenbouwkundig en bouwtechnisch onderzoek is voor de gevels, ruimte, massa en structuren van het kloosterterrein het transformatiepotentieel bepaald. Dat potentieel loopt uiteen van hoog transformabel tot beperkt transformabel. Zo is in één oogopslag te zien waar transformatie mogelijk is en waar behoud en respect voor bestaande waarden meer past.

Op basis daarvan is in het masterplan van architectenbureau LA Architecten bepaald welke bebouwing en inrichtingselementen behouden moeten blijven voor de toekomst. Deze onderdelen van het Kloosterkwartier worden gerestaureerd en opnieuw in gebruik genomen. Minder waardevolle bebouwing wordt vervangen door nieuwbouw, in een passende stijl.

Leefgoed

De zusters Franciscanessen hebben zich altijd ingezet voor de samenleving en dan vooral voor de mensen die dat het hardst nodig hebben. Vanuit dit sociale gedachtegoed is LeefGoed Veghel  ontstaan: een initiatief van 11 organisaties vanuit zorg, welzijn, wonen, leren en de gemeente Meierijstad.

Zij maken van het Kloosterkwartier in Veghel een plek voor iedereen: jong, oud, rijk, arm, met én zonder beperking. Een groot deel van het klooster wordt herontwikkeld als sociale, eigentijdse woonomgeving. Er wordt woonruimte gecreëerd voor huurders: jong en oud, mét en zonder zorgbehoefte. In de voormalige refter* van de zusters is het ontmoetingscentrum van LeefGoed Veghel gevestigd; een plek waar allerlei activiteiten op het gebied van ‘Samen leren, werken en beleven’ en ‘Samen zorgen en beleven’ worden georganiseerd. De historische kapel wordt het LeefGoedcentrum, waar de partners van LeefGoed Veghel intensief gaan samenwerken op het gebied van zorg, welzijn, wonen en leren.

* Een refter (of refectorium) is de eetzaal in collectieve voorzieningen zoals kloosters. Het woord refter is afkomstig van het Latijnse woord reficere dat herstellen betekent, in deze ruimte kon men dus door het eten lichamelijk herstellen.

Nieuwe fase

Door zorgvuldig te kijken naar de bebouwing én de maatschappelijke functies van het voormalige Franciscanessenklooster, weet Veghel welke waarden uit het verleden moeten worden doorgegeven aan de huidige en toekomstige generaties. De iconische bebouwing wordt gerestaureerd en krijgt dankzij diverse maatschappelijke instellingen opnieuw een belangrijke functie als kloppend hart van het dorp en de gemeenschap.

Volg de ontwikkeling van het Kloosterkwartier.